အူရောင်ငန်းဖျားရောဂါ (Typhoid Fever)

အူရောင်ငန်းဖျားရောဂါဟု လူသိများသော Typhoid Fever အကြောင်းကို တင်ပြချင်ပါသည်။ အကြောင်းမှာ ယခုအချိန်ကာလသည် မိုးရာသီဖြစ်ခြင်းကြောင့်နှင့် Typhoid Fever သည်လည်း မစင်မှတဆင့် အဓိကကူးစက်သော ရောဂါ ဖြစ်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပါသည်။ လူထုအကြား ရေပန်းစားသော ရောဂါတစ်ခု မဟုတ်သော်လည်း အူရောင်ငန်းဖျားရောဂါသည် ဖွံ့ဖြိုးဆဲ နိုင်ငံများတွင် ဖျားနာခြင်းကို ဖြစ်စေသောရောဂါများအနက် အဖြစ်များဆုံး ရောဂါတစ်ခု ဖြစ်သည်ကို သိထားသင့်ပါသည်။ 

Typhoid Fever သည် - 
1. Salmonella Typhi 
2. Salmonella Paratyphi (A) 
3. Salmonella Paratyphi (B) ဟူသော ပိုးသုံးမျိုးကြောင့် ဖြစ်ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ 

ရောဂါပိုး ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းသို့ စဝင်၍ လက္ခဏာပေါ်သည်အထိ ၁၀ ရက်မှ ၁၄ ရက်ခန့် ကြာပါသည်။ Para Typhoid တွင်တော့ ဤမျှလောက် မကြာပါ။ Typhoid ရောဂါသည် ရောဂါသယ်ဆောင်သူဖြစ်လျှင် ရောဂါပိုးသည် ထိုသူ၏ သည်းခြေအိတ်ထဲတွင် လအနည်းငယ်မှ နှစ်အနည်းငယ်ထိ ရှင်သန်နေထိုင်နိုင်သည်ကို သတိပြုသင့်ပါသည်။ Typhoid ရောဂါသည် ရောဂါသယ်ဆောင်သူဖြစ်လျှင် ရောဂါပိုးသည် ထိုသူ၏ သည်းခြေအိတ်ထဲတွင် လအနည်းငယ်မှ နှစ်အနည်းငယ်ထိ ရှင်သန်နေထိုင်နိုင်သည်ကို သတိပြုသင့်ပါသည်။ 

ရောဂါပိုးသည် အများအားဖြင့် လူနာ၏ မစင်မှတစ်ဆင့် ပြင်ပသို့ ရောက်ရှိပါသည်။ ဆီးထဲတွင်တော့ ပါဝင်မှုနည်းပါးပါသည်။ ရောဂါပိုးများ သွေးလှည့်ပတ်မှု စနစ်အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ပြီး ရက်အနည်းငယ်အကြာတွင် ရောဂါပိုးသည် အူသိမ်များ၏ Typhoid Tissue များတွင် အခြေချနေထိုင်ပါတော့သည်။ အဓိကအားဖြင့် Prayers Patch Follicles များ ဖြစ်ပါသည်။ ထို့နောက်တွင်တော့ အူများသည် ရောင်မည်၊ အနာဖြစ်မည်။ ထို့နောက် အနာပြန်ကျက်ပြီး သက်သာသွားမည်။ ထိုဖြစ်စဉ် ၃ ခုသည် Typhoid Fever ၏ ပုံမှန်ဖြစ်စဉ်များ ဖြစ်ပါသည်။

သို့သော်လည်း ထိုဖြစ်စဉ် ၃ ခု ဖြစ်နေစဉ်အတွင်း ဆေးကုသမှု မခံယူပါကအနာဖြစ်ပြီးနောက် ပြန်ကျက်သော အဆင့်သို့ မရောက်တော့ဘဲ ထိုအနာမှ သွေးယိုခြင်းနှင့် ပိုမိုပြင်းထန်ပါက အူပေါက်သွားခြင်းတို့ ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် Typhoid Fever သည် သေချာပေါက် ဆေးကုသမှု ခံယူရမည့် ရောဂါတစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။ ရောဂါ၏ သဘောသဘာဝအရ ချက်ချင်း ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဖြစ်ခြင်းမျိုးမဟုတ်ဘဲ မသိမသာ ဖြည်းဖြည်းချင်းပြင်းထန်လာသော ပုံစံဖြစ်ပါသည်။ ထူးခြားချက်တစ်ခုမှာ Typhoid Fever တွင် အပူချိန်တက်ခြင်း (အဖျားတက်ခြင်း) သည် Step Ladder Pattern ခေါ် လှေကားထစ် ပုံစံဖြင့် တက်ခြင်းမျိုး ဖြစ်ပါသည်။ 99-101-103-104 ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက် စသည့် ပုံစံမျိုး ဖြစ်ပါသည်။

Typhoid Fever အမှန်ဖြစ်လျှင် အဖျားတက်လိုက်ကျလိုက် ဖြစ်ခြင်းမျိုး ရှားပါသည်။ Paracetcmol ကဲ့သို့သော အဖျားကျဆေးများ သောက်ထားသည့် အခါမျိုးတွင်တော့ ထို Step Ladder Pattern မျိုးကို မတွေ့ရနိုင်ပါ။ ဆေးအရှိန်ကြောင့် အဖျားသည် တက်လိုက်ကျလိုက် ဖြစ်နေမည်သာ ဖြစ်ပါသည်။ နုံးခြင်း၊ ကိုယ်လက်မအီမသာ ဖြစ်ခြင်း၊
ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ မူးဝေခြင်း၊ ခြေဖျားလက်ဖျားနာခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ အစောပိုင်း အချိန်များတွင် ဝမ်းချုပ်ခြင်း သည်လည်း Typhoid Fever ၏ လက္ခဏာ တစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် သတိထားသင့်သည်မှာ ကလေးများတွင်တော့ ဝမ်းမချုပ်ဘဲ ဝမ်းပျက်ပြီး အန်ခြင်းကို တွေ့ရနိုင်ပါသည်။ 

ပုံမှန်အားဖြင့် အပူကြီးလျှင် နှလုံးခုန်နှုန်း ပိုမြန်နေလေ့ ရှိသော်လည်း Typhoid Fever တွင်တော့ အပူကြီးနေသော်လည်း နှလုံးခုန်နှုန်းသည် မျှော်မှန်းထားသလောက် မမြန်ဘဲ ဖြစ်နေနိုင်ပါသည်။ ဤသည်ကို Relative Bradycardia ဟု ခေါ်သည်။ နှလုံးခုန်နှုန်းသည် ပင်ကိုနှေးနေခြင်း မဟုတ်ပါ။ အပူချိန်နှင့် လိုက်၍ ရှိသင့်သလောက် မရှိခြင်းသာ ဖြစ်ပါသည်။ ရောဂါစဝင်ပြီး ပထမပတ် အဆုံးတွင် ဝမ်းဗိုက်အထက်ပိုင်းနှင့် ကျောဘက်တို့၌ အနီကွက်များ ထွက်လာတတ်ပါသည်။ Rare-red Spots ဟု ခေါ်ပါသည်။ 

လက်ဖြင့် ဖိကြည့်လျှင် ပျော့သွားလေ့ရှိပါသည်။ သို့သော် အသားဖြူသော လူများတွင်သာ မြင်ရလွယ်ပါသည်။ တချို့တွင် ချောင်းဆိုးခြင်း၊ နှာခေါင်းသွေးလျှံခြင်းတို့ ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ ၇ ရက်မှ ၁၀ ရက်ခန့် အကြာတွင် အနည်းငယ် ကြီးနေသော ဘေလုံးကို စမ်းမိနိုင်ပါသည်။ ဝမ်းချုပ်နေရာမှ ဝမ်းပျက်လာပြီး ဝမ်းဗိုက်သည် တင်းနေနိုင်ပါသည်။ ဒုတိယပတ် အဆုံးတွင် ထိရောက် မှန်ကန်သော ပိုးသတ်ဆေးဖြင့် ကုသမှု မခံယူပါက ရောဂါပြင်းထန်လာပါလိမ့်မည်။ ဤသို့သာ ဖြစ်သွားပါက တတိယပတ်တွင် ရောဂါပိုးပျံ့နှံ့မှု များပြားလာပြီး လူနာသည် သတိလစ်သွားခြင်းမှ နောက်ဆုံးတွင် အသက်
သေဆုံးရနိုင်ပါသည်။ 

ထို့ကြောင့် Typhoid Fever ကို လျှော့မတွက်သင့်ပါ။ ပြင်းထန်သော Typhoid Fever သာ အမှန်ဖြစ်ပါက စနစ်တကျ ကုသမှုကို သေချာပေါက် ခံယူရပါမည်။ သို့မဟုတ်ပါက အသက ်သေဆုံးနိုင်ပါသည်။ ပြန်ကောင်းသွားလျှင်သော်မှ ၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်သော လူများသည် လက္ခဏာများ မပြတော့သော်လည်း နာတာရှည်ရောဂါ သယ်ဆောင်သူများ ဖြစ်သွားနိုင်ပြီး အခြားသူများကို ရောဂါကူးစက်စေ နိုင်သည်ကိုလည်း သတိထားသင့်ပါသည်။ ထိုသူမျိုးသည် အများအားဖြင့် သည်းခြေအိတ်တွင် ရောဂါတစ်ခုခု ရှိနေသူများဖြစ်ပါသည်။ 

Para Typhoid Fever သည် Typhoid Fever နှင့် အတော်များများ ဆင်တူပြီး Para Typhoid သည် အကွက်များ ပိုထွက်ပြီး အူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ နည်းပါးခြင်းသာ ကွာခြားပါသည်။ အလွယ်ပြောရလျှင် Para Typhoid သည် Typhoid Fever လောက် မပြင်းထန်ပါ။ Typhoid Fever ၏ နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးများ အနေဖြင့် အူများပေါက်ခြင်း၊ သွေးယိုခြင်း၊ အရိုးအဆစ်များသို့ ပိုးပျံ့နှံ့ခြင်း၊ ဦးနှောက်နှင့်သည်းခြေအိတ်များထဲသို့ ပိုးဝင်ပြီး ဦးနှောက် အမှေးရောင်ခြင်း၊ သည်းခြေအိတ် ရောင်းခြင်းတို့ ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ 

ပိုမိုဆိုးရွားပါက နှလုံးရောင်ခြင်း၊ ကျောက်ကပ်ရောင်ခြင်းတို့လည်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ သွေးယိုခြင်းနှင့် အူပေါက်ခြင်းတို့သည် ဒုတိယပတ် အဆုံးနှင့် တတိယပတ်တို့တွင် ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါသည်။ ရောဂါဖြစ်ပြီး နှစ်ပတ်လောက် အကြာသည် သတိထားရမည့် ကာလဖြစ်ပါသည်။ သတိမူသင့်သည့်အချက်မှာ အပူချိန်သည် အထက်တွင် ဖော်ပြထားခဲ့ သကဲ့သို့ Step Ladder Pattern ဖြစ်နေရာမှ ရုတ်တရက် ပုံမှန်၊ သို့မဟုတ် ပုံမှန်အောက်သို့ပင် ကျသွားပြီး အဖျားကျသွားပါက ထိုသို့ ဖြစ်ခြင်းသည် အူပေါက်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်နေနိုင်ပါသည်။ ဓာတ်ခွဲခန်း စမ်းသပ်မှုအနေဖြင့် ထိထိရောက်ရောက် လုပ်နိုင်သည်များရှိပါသည်။ 

သွေးဖောက်စစ်ကြည့်လျှင် သွေးဖြူဥသည် သိသိသာသာ ကျနေနိုင်ပါသည်။ Bacteria ကြောင့် ဖြစ်သော ရောဂါများထဲတွင် ထူးထူးခြားခြား သွေးဖြူဥကျခြင်း (Typhoid Leukopenia) သည် Typhoid ၏ ထူးခြားချက် တစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ သွေးကိုထုတ်၍ ပိုးမွေး စစ်ကြည့်လျှင်တော့ အကောင်းဆုံးဖြစ်ပါသည်။ မစင်ထဲတွင်တော့ ၂ ပတ်နှင့် ၃ ပတ်လောက်မှသာ ပိုးများတွေ့နိုင်ပါသည်။ ကုသမှုအနေဖြင့် ပိုးသတ်ဆေး တော်တော်များများ သောက်နိုင်ပါသည်။ 

သို့သော် Drug of Choice အနေဖြင့် Cipro floxacin 500 mg အား ၁၂ နာရီခြားတစ်ခါ တိုက်နိုင်ပါသည်။ နောက်ထပ် နည်းလမ်းများအဖြစ် Amoxicillin 750 mg ၆ နာရီခြား တစ်ကြိမ်၊ Chloramphenicol 500 mg ၆ နာရီခြား တစ်ကြိမ် တိုက်နိုင်ပါသည်။ ယခုနောက်ပိုင်းတွင်တော့ Ciprofloxacin ထက်ထိရောက်သော Cephalosporin အမျိုးအနွယ်များ ဖြစ်သည့် Ceftriaxone, Cefotaxime စသည်တို့ ပေါ်နေပြီ ဖြစ်ပါသည်။ လူနာသည် ဆေးကို ၁၄ ရက်ခန့် သောက်ရပါမည်။ 

သိထားသင့်သည်မှာ Typhoid Fever တွင် အဖျားသည် ဆေးသောက်ပြီး ၅ ရက်ခန့်အထိ တက်နေနိုင်ပါသေးသည်။ ထို့ပြင် ဆေးသောက်နေသည့်ကြားမှ နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးများလည်း ဖြစ်လာနိုင်ပါသည်။ ရောဂါပိုး သယ်ဆောင်သူလည်း ဖြစ်သွားနိုင်ပါသေးသည်။ ရောဂါသယ်ဆောင်သူများ အနေဖြင့် ဆေးကို ၄ ပတ်ခန့် ဆက်သောက်ရပါမည်။ တချို့သော လူနာများတွင် သည်းခြေအိတ် ထုတ်ရသည်အထိ ဖြစ်သွားနိုင်ပါသည်။ ရောဂါကာကွယ်မှု အနေဖြင့် တစ်ကိုယ်ရေ သန့်ရှင်းရေးသာ အရေးကြီးပါသည်။ ကာကွယ်ဆေးလည်း ထိုးထားနိုင်ပါသည်။ ဤမျှလောက်ဆိုလျှင် Typhoid Fever အကြောင်းကို အခြေခံမျှ သိလောက်ပြီဟု ယူဆရင်း နိဂုံးချုပ်လိုက် ရပေသည်။ 


Ref:
ဒေါက်တာ ကောင်းမြတ်
သင်သိလိုသမျှ ကျန်းမာရေးမေးခွန်းများနှင့် ပတ်သက်၍ Healthcare.com.mm ၏ hotline နံပါတ် 7887 သို့ MPT မိုဘိုင်းလ်ဖုန်းဖြင့် ၂၄ နာရီ အချိန်မရွေးခေါ်ဆိုပြီး ဆရာဝန်များနှင့် တိုက်ရိုက်ဆွေးနွေးတိုင်ပင်နိုင်ပါပြီရှင်။