HIV/ AIDS (ခုခံအားကျဆင်းမှုးကူးစက်ရောဂါ)

ခုခံအားက်ဆင္းမႈ ကူးစက္ေရာဂါ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ -AIDS ဆိုသည္မွာ HIV ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ခႏၶာကိုယ္အတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္ျပီး ခႏၶာကိုယ္၏ခုခံအားကိုေနွာင့္ယွက္ၿပီး အသက္ဆံုးရွံဳးေစနိုင္သည္ အထိျဖစ္ေစေသာ ေရာဂါတစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။ 

ကူးစက္ပံု
- လိင္မွကူးစက္တတ္ေသာေရာဂါျဖစ္သည္။
- ထို႔အျပင္ ေရာဂါပိုးရိွေသာ သူနွင့္ ဓား၊ေဆးထိုးအပ္ မွ်ေဝသံုးျခင္း
- ေရာဂါပိုးရိွေသာေသြးကိုေသြးမိျခင္း၊ 
- ေရာဂါပိုးရိွေသာ အေမမွ ကေလးသို႔ ကူးစက္နိုင္သည္။

ေရာဂါအလြယ္တကူ ကူးစက္နိုင္ေသာ အေျခအေနမ်ား
- အကာအကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ဆံျခင္း၊ အထူးသျဖင့္ လိင္တူဆက္ဆံျခင္း၊ စအိုနွင့္လိင္ဆက္ဆံျခင္း၊ လိင္ဆက္ဆံေဖာ္မ်ားျခင္း။
- အျခား လိင္မွတဆင့္ ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါရိွလွ်င္ ဥပမာ- ေရယုန္ေပါက္ေနျခင္း၊ ကာလသားေရာဂါအနာေပါက္ေနျခင္း။
- ေဆးထိုးအပ္ျဖင့္ မူးယစ္ေဆးသံုးသူမ်ား။
- လိင္တံထိပ္အေရျပား ျဖတ္မထားေသာ သူမ်ား။
- ေရာဂါေၾကာင့္ေသြးခဏခဏ သြင္းေနရသူမ်ား တြင္ ပိုကူးနို္င္သည္႔ အေနအထားတြင္ရိွသည္။

လကၡဏာမ်ား

- HIV စတင္ဝင္ေရာက္သည္႔အခ်ိန္မွစ၍ AIDS ေရာဂါျဖစ္သည္အထိ အဆင့္အပိုင္းမ်ားေပၚမူတည္၍ ေရာဂါလကၡဏာေျပာင္းလဲနိုင္သည္။

Primary Acute HIV infection( ပိုးစတင္ဝင္ေရာက္သည္႔ကာလ)
အေအးမိဖ်ားနာကဲ့သို႔ေသာ လကၡဏာမ်ားကိုခံစားရနိုင္သည္။
- ဖ်ားျခင္း
- ေခါင္းကိုက္ျခင္း
- ခႏၶာကိုယ္အရိုးအဆစ္ ၾကြက္သားမ်ားနာက်င္ျခင္း
- အနီကြက္ထျခင္း
- လည္ေခ်ာင္းနာျခင္း
- လည္ပင္းအက်ိတ္မ်ားၾကီးျခင္း
အထက္ပါလကၡဏာမ်ားသည္ အျပင္းထန္ပါဘဲ မသိလိုက္မသိဘာသာျဖစ္ေပၚသည္႔အတြက္ ပိုးဝင္ေရာက္မွန္းမသိလိုက္ဘဲ ျဖစ္တတ္သည္။ သို႔ေသာ္ထိုအခ်ိန္တြင္ ခႏၶာကိုယ္တြင္း၌ ပိုးေကာင္ေရပြားျပီး ခုခံအားကိုဒုကၡေပးေနေသာအခ်ိန္ျဖစ္သည္။

Chronic latent infection(Chronic HIV)-ပိုးငုပ္ေနသည္႔ အခ်ိန္
ခႏၶာကို္ယ္ရိွ အက်ိတ္မ်ားၾကီးသည္မွလြဲ၍ မည္သည္႔လကၡဏာမွ မေပၚဘဲ လူေကာင္းပကတိကဲ့သို႔ ရိွေနတတ္သည္။ ေဆးမေသာက္ဘဲ နွစ္ေပါင္း ၁၀ နွစ္အထိ ၾကာနိုင္ျပီး၊ေရာဂါပိုးအတြက္ေဆးေသာက္ပါက ၁၀နွစ္ထက္ပို၍ ၾကာနိုင္ပါသည္။

Early symptomatic HIV infection
- ဖ်ားျခင္း
- ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း
- အက်ိတ္မ်ားေရာင္ရမ္းျခင္း
- ဝမ္းေလွ်ာျခင္း
- ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်သြားျခင္း
- အျဖဴဖတ္မ်ား ပါးစပ္အတြင္းေပၚျခင္း
- ေရယုန္ ျပင္လိုက္ထျခင္း

Progression to AIDS( AIDS အဆင့္သို႔ကူးေျပာင္းျခင္း)
HIV ပိုးအတြက္ ေဆးေသာက္ျခင္းမရိွပါက ေအာက္ပါေရာဂါလကၡဏာမ်ား ၁၀ နွစ္အတြင္းျဖစ္ေပၚလာနိုင္သည္။
- မၾကာခဏဖ်ားျခင္း
- ညဘက္ေခ်ြးထြက္ျခင္း
- ၾကာရွည္စြာ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း
- လွ်ာနွင့္ ပါးစပ္မ်ားထဲတြင္ အျဖဴကြက္၊ အျဖဴစက္မ်ားေပါက္ျခင္း
- ကိုယ္အေလးခ်ိန္သိသိသာသာ က်သြားျခင္း

ဆရာဝန္နွင့္ သြားေရာက္ျပသင့္ေသာအခ်က္မ်ား
ေရာဂါပိုးကူးစက္ခံရသည္ဟုထင္လွ်င္ သို႔ တူညီသည္႔လကၡဏာမ်ားေပၚေပါက္ပါက ဆရာဝန္ထံသို႔ သြားေရာက္ျပသသင့္သည္။

ေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာမ်ား
HIV ေရာဂါပိုးသည္ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းရိွ ခုခံအားကို ဖ်က္ဆီးသည္႔အတြက္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာေရာဂါမ်ားနွင့္ ကင္ဆာမ်ားျဖစ္ေပၚနိုင္ပါသည္။.
- တီဘီေရာဂါျဖစ္ျခင္း - HIV ေရာဂါပိုးရိွသူမ်ားတြင္ တီဘီေရာဂါသည္အျဖစ္အမ်ားဆံုးျဖစ္ျပီး ေသေစနိုင္ေသာေရာဂါလည္းျဖစ္သည္။
- Cytomegalovirus ေရာဂါ
- Candidiasis- candida ဟုေခၚေသာမႈိတစ္မ်ိဳးေၾကာင့္ျဖစ္ေသာေရာဂါ
- Cryptococcal meningitis- Cryptococcal ဟုေခၚေသာမိႈေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္သည္႔ ဦးေနွာက္အေျမွးေရာင္ေရာဂါ။
- Toxoplasmosis Toxoplasma ဟုေခၚေသာ ကပ္ပါးေကာင္ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ဦးေနွာက္ေရာင္ေရာဂါ
- Cryptosporidiosis- Cryptosporidium ဟုေခၚေသာ ကပ္ပါးေကာင္ေၾကာင့္ျဖစ္သည္႔ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါ
- Kaposi ကင္ဆာ
- အက်ိတ္ကင္ဆာ
- သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ စသည္ျဖင့္ ေနရာအနွံ႔နီးပါးတြင္ျဖစ္ေပၚနိုင္သည္။

စစ္ေဆးမႈမ်ား
ပိုးဝင္ေရာက္ျပီး ျပန္လည္ခုခံသည္႔ ခုခံအားဓာတ္ Antibody စစ္ေဆးျခင္း - ပိုးဝင္ေရာက္ျပီးခ်က္ခ်င္းမေပၚတတ္။ အနည္းဆံုး ၁၂ပတ္ၾကာတတ္ပါသည္။ မိမိကိုယ္တိုင္ အိမ္တြင္ အလြယ္တကူ စမ္းသပ္နို္င္သည္။
Antibody ထြက္ရန္ ၁၂ပတ္ၾကာတတ္သည္႔အတြက္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ပိုး antigen ရွာသည္႔နည္းလမ္းကို သံုးလာၾကပါသည္။ ထိုစစ္ေဆးမႈသည္ ၁၂ပတ္ေစာင့္စရာမလိုဘဲ ျမန္ျမန္သိနို္င္ပါသည္။
- ခုခံအား CD4 count စစ္ေဆးျခင္း
- Viral load ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးအေကာင္ေရစစ္ေဆးျခင္း
- Drug resistance- ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးသတ္ေဆး နိုင္မနိုင္စမ္းသပ္ျခင္း။
- ေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါမ်ားအတြက္ စစ္ေဆးျခင္း။

ကုသျခင္း
AIDS ေရာဂါကို ေပ်ာက္ကင္းေအာင္မကုသနိုင္ေသးေသာ္လည္း HIV ပိုးပြားျခင္းကို ဟန္႔တားႏုိင္သည္႔ ေဆးမ်ားေသာက္ျခင္းျဖင့္ ေရာဂါကိုဟန္႔တားသက္သာေစပါသည္္။ ေဆးမ်ားေပးရာတြင္လည္း တစ္မ်ိဳးတည္းသာမေပးဘဲ ေဆးမ်ားေပါင္းေပးျခင္းျဖင့္ ထိေရာက္စြာ ကုသနိုင္သည္။
ေဆးအမ်ိဳးအစားမ်ားမွာ-
Non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors (NNRTIs)
Nucleoside or nucleotide reverse transcriptase inhibitors (NRTIs)
Protease inhibitors (PIs)
Entry or fusion inhibitors
Integrase inhibitors
အေရးၾကီးသည္မွာ ခုခံအား CD4count အေရအတြက္ ဘယ္ေလာက္ရိွရိွေရာဂါရိွမွန္းသိသည္နွင့္ ေဆးေသာက္ရန္လိုအပ္ေပသည္။

လူေနမႈပံုစံျပဳျပင္ေနထိုင္ျခင္း
ေရာဂါအတြက္ေဆးေသာက္ရံုသာမက အျခားေကာင္းမြန္သည္႔နည္းလမ္းမ်ားကိုလည္းလုပ္ေဆာင္သင့္ေပသည္။
- အာဟာရျဖစ္ေစမည္႔ အစားမ်ားျပည္႔ဝေအာင္စားျခင္း
- မသန္႔ရွင္းေသာအစားအေသာက္မ်ားကို ေရွာင္ျခင္း
- လိုအပ္ေသာကာကြယ္ေဆးမ်ားထိုးျခင္း-ဥပမာ အဆုတ္ေရာင္ကာကြယ္ေဆး။
- တိရိစာၦန္မ်ားနွင့္ လက္ပြန္းတတီးေနထိုင္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကည္ပါ။
- မိမိတြင္ HIV ပိုးရိွပါက အျခားသူမ်ားထံသို႔မကူးစက္ေစရန္ သတိထားေနထိုင္သင့္သည္။
- HIV ပိုးဝင္ေရာက္ျပီး AIDS ေရာဂါခံစားေနရသည္႔ ေရာဂါေဝဒနာရွင္မ်ားကို စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာအရ ျပဳစု ကုသရန္မွာ အလြန္ပင္အေရးၾကီးလွပါသည္။

ကာကြယ္ျခင္း
HIV ေရာဂါပိုးအတြက္ ကာကြယ္ေဆးမရိွသလို ေပ်ာက္ကင္းေအာင္လည္းမကုသနိုင္ေသးပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ကာကြယ္ျခင္းသည္အေရးႀကီးေသာအခန္းက႑မွပါဝင္သည္။မိမိ၏ လိင္ဆက္ဆံေဖာ္သည္ ေရာဂါပိုးရိွမရိွမေသခ်ာပါက လိင္ဆက္ဆံတိုင္း ကြန္ဒံုးသံုးပါ။မိမိတြင္ေရာဂါပိုးရိွေနပါကလည္း မိမိ၏လိင္ဆက္ဆံေဖာ္ကို ေျပာျပပါ။သန္႔ရွင္းေသာတစ္ခါသံုး အပ္ကိုသာ အသံုးျပဳပါ။HIV ေရာဂါပိုးရိွသူအမ်ိဳးသမီး ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ပါက ကေလးသို႔မကူးစက္ေစရန္ ေဆးကုသမႈလွ်င္ျမန္စြာခံယူပါ။အမ်ိဳးသားမ်ား လိင္တံအေရျပားျဖတ္ထားျခင္းျဖင့္ HIV ကူးစက္န္ိုင္မႈကို အတန္အသင့္ကာကြယ္နို္င္သည္။

Dr hp
Healthcare.com.mm
Ref: Mayoclinic